A może po albańsku?

[Natasza]

Należy do rodziny indoeuropejskiej stanowiąc jednocześnie osobną, jednoelementową grupę. Posługuje się nim ok. 5,2 mln Albańczyków: zamieszkujących Albanię (3,3 mln), Jugosławię (Kosowo - 1,4 mln), Macedonię (450 tys.), a także Włochy i Grecję. W Albanii i Macedonii posiada on status języka urzędowego. Posiada dwie równoprawne odmiany: dialekt gegijski na północy i toskijski na południu.

O początkach języka można mówić w VII - VIII w. n.e. Jest on prawdopodobnie spokrewniony z dialektami iliryjskim i mesapijskim, które występowały również nad Adriatykiem. Wykazuje on również pewne podobieństwa z językiem rumuńskim, co wskazuje na sąsiedztwo przodków Albańczyków i Rumunów. Najstarsze zapisy (teksty religijne) w tym języku pochodzą z XV-XVI w. Współczesny język literacki istnieje od XIX w. Od 1908 do zapisu używa się alfabetu łacińskiego.


słówka albańskie
Tak - po
Nie - jo
Dziękuję, - faleminderit
Dziękuję bardzo - faleminderit shumë
Nie ma za co, Proszę - ju lutem, S'ka gjë
Proszę - ju lutem
Przepraszam - më falni
Dzień dobry - Mirëdita
Do zobaczenia - Mirupafshim për së shpejti
Dobry wieczór -Mirëmbrëma
Dobranoc - Natën e mirë
Rozumiem. = E KUPTOJ - eh kooptoy
Nie rozumiem - Nuk kuptoj.
Jak się nazywasz? -Si e keni emrin?

Dzień dobry = MIRËDITA - meerdeetah
Dobranoc = naten E Mire - nahtern eh meer
Czy mówisz po angielsku? = FLISNI ANGLISHT? - Fleesnee ahngleesht

[Natasza]

Język albański dzieli się na dwa podstawowe dialekty: północny – gegijski i południowy – toskijski. Rzeka Shkumbin w środkowej Albanii, płynąca od Elbasan do Adriatyku, stanowi przybliżoną granicę między dwoma dialektami. Współczesny literacki język albański oparty jest w znacznym stopniu na dialekcie toskijskim. Obecnie urzędowym językiem jest dialekt toskijski, gegijska norma funkcjonuje jako kolokwialny język miejski. Używane współcześnie pismo oparte jest na alfabecie łacińskim, Albański alfabet zawiera także kilka znaków dwuliterowych (np. sh, zh), które w słownikach traktowane są jako odrębne litery. Łącznie albański alfabet zawiera 36 znaków, w tym 7 samogłosek i 29 spółgłosek. Akcent w języku albańskim może padać na każdą sylabę. Najczęściej jednak akcentowana jest ostatnia sylaba wyrazu. Akcent ma charakter temporalny, tzn. samogłoska akcentowana wymawiana jest dłużej. W języku albańskim wyróżnia się trzy rodzaje rzeczownika – męski, żeński i nijaki. Klasa rzeczowników rodzaju nijakiego jest w języku albańskim kategorią szczątkową. Dotyczy ona na ogół rzeczowników oznaczających przedmioty niepoliczalne, substancje. Liczba tych rzeczowników stale się zmniejsza – przechodzą one do klasy rzeczowników rodzaju męskiego. Współcześnie rzeczowniki rodzaju nijakiego używane są już niemal tylko w poezji. Rzeczownik może mieć formę określoną i nieokreśloną, i tak przy formie nieokreślonej rzeczownika występuje nieakcentowane, charakterystyczne – ë na końcu słowa (Tiranë). W tworzeniu form określonych, poprzez przyłączanie rodzajnika, ogólną zasadą jest usuwanie wygłosowego, nieakcentowanego – ë, na miejsce którego wchodzi rodzajnik (Tirana). * Przymiotniki rodzaju męskiego w języku albańskim poprzedza przedrostek „i” , a przymiotniki rodzaju żeńskiego poprzedza przedrostek „e”. Dla porównania w angielskim „good” znaczy jednoczesnie „dobry” i „dobra”. W języku polskim „dobrY” i „dobrA”, w albanskim „i mire” „e mire”. Nie wszystkie przymiotniki maja taką samą formę, np. i zi=czarny, e zezë=czarna, ale większość można rozróżnić na męskie i żeńskie jedynie dzięki przedrostkowi „i” lub „e”. * J. Mindak, I. Sawicka: Zaryz gramatyki języka albańskiego, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 1993.

[Natasza]

Alfabet języka albańskiego zawiera 36 znaków: a, b, c, ç, d, dh, e, ë, f, g, gj, h, i, j, k, l, ll, m, n, nj, o, p, q, r, rr, s, sh, t, th, u, v, x, xh, y, z, zh. Wymowa: ç– wymawiane jak polskie cz dh – wymawiane jak th w angielskim the ë – wymawiane nieco podobnie do y, bądź w ogóle (zwłaszcza na końcu wyrazu) gj – wymawiane jakby krótkie dź ll – wymawiane jak ł sceniczne nj – wymawiane jak ń q – wymawiane jak ć r – wymawiane jak słabe r rr – wymawiane jak mocne r sh – wymawiane jak sz th – wymawiane jak th w angielskim three v – wymawiane jak polskie w x – wymawiane jak polskie dz xh – wymawiane jak polskie dż y – wymawiane jak niemieckie ü zh – wymawiane jak ż