Melbourne wyróżnia się budynkami z epoki wiktoriańskiej, parkami, ogrodami i zielonymi bulwarami. Miasto stanowi pełen życia, wielokulturowy ośrodek, o którego specyfice decydują sami mieszkańcy. Najbardziej liczy się tu dobre jedzenie, sport i kultura.

W maju 1835 r. John Batman, występując w imieniu Port Phillip Association (z siedzibą na Tasmanii), wykupił około 240 tys. ha ziemi od Aborygenów z klanu Dutigalla (wcześniej praktyka kupowania lub sprzedawania ziemi była Aborygenom nie znana). W zamian za swoje posiadłości otrzymali oni narzędzia, mąkę i odzież.
Wkrótce później przybył John Pascoe Fawkner, który zapoczątkował rozwój nowego osadnictwa. Do czasu jego śmierci w 1869 r. Melbourne zyskało rangę prężnie rozwijającego się ośrodka, znanego jako „Grand Old Man of Victoria” („Wspaniały Ojciec Wiktorii”).

W 1840 r. liczba europejskich osadników wynosiła już ponad 10 tys. Do rozwoju miasta, które zyskało przydomek „Marvellous Melbourne” („Cudowne Melbourne”), przyczyniło się bogactwo pochodzące ze złóż złotonośnych, a okres koniunktury trwał aż do czasu wielkiego kryzysu, mającego początek pod koniec lat 80. XIX w. Wychodząc na prostą, Melbourne stało się głównym ośrodkiem finansowym i przemysłowym Australii.

Po II wojnie światowej przybyło do miasta wielu emigrantów z całego świata, których obecność nadała mu charakter ośrodka wielokulturowego.

Przedmieścia Melbourne rozciągają się wokół zatoki Port Phillip, a samo centrum (zwane także CBD – central business district) jest usytuowane na północnym brzegu rzeki Yarra, około 5 km w głąb lądu od zatoki. Przepływająca przez Melbourne krętym korytem rzeka Yarra dzieli miasto na dwie części – zarówno w sensie geograficznym, jak i społeczno-gospodarczym. Północne i zachodnie przedmieścia posiadają tradycyjnie robotniczy charakter, natomiast południowe i wschodnie peryferia zamieszkują osoby lepiej sytuowane pod względem materialnym. Większość atrakcji turystycznych znajduje się albo w obrębie wewnętrznej strefy podmiejskiej, albo poza obrzeżami miasta.

Południową granicę centrum Melbourne wyznacza rzeka Yarra, wschodnią – Fitzroy Gardens (ogród), północną – Victoria St, a zachodnią – Spencer St. Tym niemniej, rozległy obszar doków (Docklands) wykracza znacznie poza zachodnią granicę CBD, Federation Square (obecnie w fazie budowy) „przebija się” przez granicę wschodnią, a z kolei kompleks Southgate znajduje się już po drugiej stronie rzeki.

Centrum Melbourne to siatka ulic o długości 1,61 km i szerokości 805 m, niegdyś znana jako Golden Mile (Złota Mila). Głównymi ulicami biegnącymi ze wschodu na zachód są Collins St i Bourke St (przecinają one Swanston St i Elizabeth St). Serce CBD stanowi Bourke St Mall (między Swanston St a Elizabeth St).

Tętniąca życiem wewnętrzna strefa podmiejska Melbourne obejmuje następujące dzielnice: East Melbourne, North Melbourne, Carlton, Fitzroy, Collingwood, Richmond, South Yarra oraz South Melbourne. Z kolei nad samą zatoką leżą: St Kilda (od dawna będąca najbardziej zróżnicowaną i „postępową” dzielnicą Melbourne) oraz Williamstown (usytuowana na południowy zachód od centrum nad samym ujściem Yarry i posiadająca charakter dzielnicy portowej).